หงส์ เป็นตัวแทนของพระโพธิสัตว์ ที่มาของเรื่อง ผาหงส์ วัดถ้ำลอดเจริญธรรม ต.เนินมะปราง อ.เนินมะปราง จ.พิษณุโลก ความเชื่อของคนเมือง พิษณุโลกและเมืองกำแพงเพชร

ที่มาของหงส์ แห่งศาสนาพุทธ ในประเทศไทย หงส์ #องค์ความรู้อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร “หงส์” สัตว์ศักดิ์สิทธิ์ ความเชื่อ กับเมืองกำแพงเพชร ... หงส์ เป็นสัตว์ที่ถูกนำมาใช้เชื่อมโยงกับคติความเชื่อผ่านทางศิลปกรรมในอดีต โบราณสถานของเมืองกำแพงเพชร พบร่องรอยของประติมากรรมดินเผารูปหงส์ประดับส่วนฐานเหนือฐานประทักษิณเจดีย์ประธานวัดช้างรอบ ซึ่งตั้งอยู่บนยอดเขาทางเหนือนอกเมืองกำแพงเพชร . พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ให้ความหมายว่า “หงส์” หมายถึง นกในนิยาย ถือเป็นนกในตระกูลสูง มีเสียงไพเราะ เป็นพาหนะของพระพรหม ในทางวรรณคดี หมายถึง บุคคลที่มีชาติตระกูลสูง และเปรียบการเดินที่งดงามอ่อนช้อยและเป็นสง่าด้วยการเดินของหงส์ .. คติความเชื่อทางพุทธศาสนา หงส์เป็นตัวแทนของพระโพธิสัตว์ ปรากฏในชาดกหลายเรื่อง เช่น ปลาสชาดก โมรัจชาดก สุวรรณหงส์ชาดก ชวนหังสชาดก จุลหังสชาดก เนรุชาดก เป็นต้น . ในไตรภูมิพระร่วง บทพระราชนิพนธ์ของพญาลิไทย พระมหากษัตริย์องค์ที่ 6 แห่งกรุงสุโขทัย ปรากฏข้อความเกี่ยวกับหงส์ใน ทุติยกัณฑ์ ติรัจฉานภูมิ ความว่า “...แต่ติรัจฉานคือราชหงส์อันอยู่ในเขาคิชฌกูฏและอยู่ในคูหาถ้ำก็ดี อันอยู่ในปราสาททั้งหลายด้วยฝูงนกก็ดี อยู่ด้วยหมู่สัตว์ในป่าพระหิมพานต์นั้นก็ดี ก็มีอยู่เป็นอันมากนักหนาแล...” .. นอกจากนี้ยังถูกกล่าวถึงในฐานะเป็นเทพพาหนะของพระพรหม เทพเจ้าในศาสนาฮินดู ตัวอย่างเช่น แท่งหินทรายทรงสี่เหลี่ยมสลักภาพพระพรหมทรงหงส์ พบที่ปราสาทพนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมย์ และปรากฏหลักฐานยืนยันความเชื่อเรื่องพาหนะของเทพในศาสนาพราหมณ์ รวมถึงการเป็นสัตว์ชั้นสูงอยู่คู่กับกษัตริย์สมัยอยุธยา คือการสร้างเรือพระที่นั่งเป็นรูปหงส์ เรียกว่า เรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์ หรือสุวรรณหงส์ ดังที่เจ้าฟ้าธรรมธิเบศทรงพรรณนาถึงโดยเปรียบเทียบกับพาหนะของพระพรหม จากพระนิพนธ์กาพย์เห่เรือบางตอนไว้ว่า . “สุพรรณหงส์ทรงพู่ห้อย งอนชดช้อยลอยหลังสินธุ์ เพียงหงส์ทรงพรหมินทร์ ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม” . และยังคงสืบความนิยมต่อมาในสมัยรัตนโกสินทร์ อาทิ การเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนคร โดยขบวนพระยุหยาตราทางชลมารคเนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10 ปีพ.ศ. 2562 โดยเรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์นี้ถูกสร้างขึ้นใหม่ในสมัยรัชกาลที่ 5 แล้วเสร็จในสมัยรัชกาลที่ 6 เมื่อพ.ศ. 2454 มีลักษณะส่วนหัวเรือโขนเป็นรูปหัวของหงส์ จำหลักไม้ลงรักปิดทองประดับกระจกมีพู่ห้อย ปลายพู่เป็นแก้วผลึก ภายนอกทาสีดำ ท้องเรือทาสีแดง ตอนกลางลำเรือมีที่ประทับเรียกว่า ราชบัลลังก์กัญญา สำหรับพระเจ้าอยู่หัวหรือราชวงศ์ชั้นสูง และตั้งชื่อตามเรือพระที่นั่งโบราณของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิแห่งกรุงศรีอยุธยา อันมีชื่อว่า เรือพระที่นั่งชัยสุพรรณหงส์ ดังข้อความปรากฏในพระราชพงศวดารฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ความว่า . “...ฝ่ายขุนพิเรนทรเทพ จึงให้หลวงราชนิกุล พระรักษ์มณเทียร และเจ้าพนักงานทั้งปวง เอาเรือพระที่นั่งชัยสุพรรณหงส์ไปยังวัดราชประดิษฐานอัญเชิญพระเทียรราชาให้ปริวัตรลาผนวชแล้วเชิญเสด็จลงเรือพระที่นั่งชัยสุพรรณหงส์อลงการ ประดับด้วยเครื่องสูงมยุรฉัตรพัดโบกจามมรมาศดาษดาด้วยเรือดั้งกัน แห่เป็นขนัดแน่นด้วยชลมารควิถี เสด็จถึงประทับฉนวนน้ำแล้ว เชิญเสด็จเข้าสู่พระราชวัง...” . ที่เจดีย์ประธานวัดช้างรอบ บริเวณทิศเหนือนอกเมืองกำแพงเพชร พบประติมากรรมดินเผารูปหงส์ประดับที่เจดีย์ประธานของวัด บริเวณฐานกลมรองรับส่วนบัวถลาและองค์ระฆังด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งเป็นฐานที่อยู่ชั้นล่างของชั้นฐานประดับปูนปั้นทำภาพเล่าเรื่องราวพุทธประวัติ ประติมากรรมรูปหงส์มีลักษณะทำท่าก้าวเดินเรียงต่อกันในทางทวนเข็มนาฬิกา ส่วนหางเป็นพุ่มลายกนก มีการทำเดือยสำหรับยึดติดตัวประติมากรรมเข้ากับฐานเจดีย์ และสันนิษฐานว่ามีการฉาบปูนทับประติมากรรมดังกล่าว .. ประติมากรรมดินเผารูปหงส์ที่วัดช้างรอบ สามารถกำหนดอายุได้ราวพุทธศตวรรษที่ 21 ด้วยการเปรียบเทียบรูปแบบศิลปกรรมกับประติมากรรมปูนปั้นรูปหงส์ที่วัดพระพายหลวง เมืองสุโขทัย และชิ้นส่วนประติมากรรมปูนปั้นลายกนกที่วัดนางพญา เมืองศรีสัชนาลัย ซึ่งปัจจุบันจัดแสดงที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย รวมถึงประติมากรรมปูนปั้นรูปหงส์ประดับในชั้นเชิงบาตรของปรางค์ประธาน วัดจุฬามณี อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก นี้คือแห่งที่มาของความเชื่อทางศาสนาทางวัฒนธรรมภาคเหนื่อตอนล่าง และที่น่าสนใจ คือ ผา หงส์ ที่มี หงส์นอนในรัง หงส์ปรากฏรูปสวยงาม บนหน้าผาที่สูงมากกว่า 300 เมตรและ มีอายุของหิน มากกว่า 300 ล้านปี ที่ วัดถ้ำลอดเจริญธรรม ต.เนินมะปราง อ.เนินมะปราง จ.พิษณุโลก ท่าน ท่านใดผ่าน วัด ขอเชิญมาเลื้ยง ให้อาหารลิงเงี่ยะ ได้ทุกวันและถ่ายรูป หงส์ บนผาสูง ตามความเชื่อ ของพาหนะพระพรหม เขตของพุทธสีมา ในอดีต และความงามในธรรมชาต ของหินปูน ที่จรรลงสร้างมาเพื่อ การเจริญรุ่งเรื่องขิงศาสนาพุทธ

... หงส์ยักษ์และรังหงส์ วันว่างๆจะนำรูป หงส์ยักษ์และรังหงส์ มาฝาก มีมากกว่า สามรัง มากกว่าสามตัวครับ ขอ เชิญชมที่วัดถ้ำลอดเจริญธรรมได้ทุกวัน เป็น สถานที่ชมวิวพระอาทิตย์ตก บนหลังถ้ำเป็นผาหินสลับซับซ้อนกันอยู่ดูแล้วคล้ายประติมากรรมทางธรรมชาติ เขาหินปูนอายุมากกว่า 300 ล้านปี หนึ่งในสถานที่ท่องเที่ยวอันมีชื่อเสียงและเป็นจุดชมวิวที่ได้รับความนิยมของจังหวัด พิษณุโลก อำเถอเนินมะปราง ตำบลเนินมะปราง คือ "จุดชมพระอาทิตย์ตก วัดถ้ำลอด และผาหงษ์" ด้วยสภาพที่ตั้งเป็นยอดเขาสูง300 เมตร มีพื้นที่อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติ ล้อมรอบไปด้วยทัศนียภาพทางธรรมชาติอันงดงาม จึงเป็นจุดชมพระอาทิตย์ตกดินที่สุดแสนโรแมนติก และคุ้มค่าแก่การมาชมให้เห็นกับตาสักครั้งในชีวิต ภายในถ้ำลอด และภาพผาหงส์ มี หงษ์มี รังหงส์ มีวัดถ้ำลอดพระพุทธรูปประดิษฐานให้นักท่องเที่ยวได้เคารพสักการะ พร้อมประติมากรรมทางธรรมชาติที่ปรากฏให้เห็นเป็นหินงอกหินย้อยภายในถ้ำ ซึ่งยังเป็นแหล่งที่พำนักของฝูงค้างคาว โดยจะบินออกหากินก่อนพระอาทิตย์ตกดิน สามารถขับรถรอบเขาถายรุป หงส์อยูในรัง มีหลายรัง ตามหน้าผาสูง สวยงาม ยังจุดชมวิวเหนือถ้ำจำนวน 259 ขั้น ด้วยระยะทางประมาณ 300 เมตรสู่ยอดเขา ระหว่างทางเดินขึ้นรื่นรมย์ไปกับวิวผาหินตะปุ่มตะป่ำสลับซับซ้อนกันอยู่ทั่วไป ผลงานสร้างสรรค์จากธรรมชาติ 300 ล้านปีอย่างสวยงาม ตลอดจนทิวทัศน์ของราวป่าที่ทอดยาว โดยมีทิวเขาสูงต่ำสลับกันเป็นฉากหลังอันงดงาม เหมาะแก่การนั่งกินลมชมพระอาทิตย์ตกดินอย่างยิ่งยวด ที่ตั้ง : ห่างจากที่ทำการ อำเถอเนินมะปราง ประมาณ 8 กิโลเมตร การเดินทาง : มีทางแยกซ้ายมือเพื่อเดินทางสู่จุดชมวิวพระอาทิตย์ตกของวัดถ้ำลอด และ ผาหงษ์ บนยอดเขา มีมากกว่า สามรัง วันนี้ครับ สวยงามครับ